Tecvid Kuralları

T E C V Î D

( KUR’ÂN-I  KERİM’İ  GÜZEL  OKUMA  KURALLARI )

            Kur’an okurken; harflerin ‘mahrec’lerine yani çıkış yerlerine dikkat ederek, her harfin hakkını vermek, durma- geçme, uzatma-kısaltma gibi kurallara uyarak güzel Kur’an okumayı öğreten ilime ‘tecvîd’ denir.  Tecvid öğrenmenin amacı, Allah’ın Kur’an’daki şu emrine uymaktır:

 “Kur’an’ı ‘tertil’ üzere (açık açık, tane tane) oku!” 

(Müzzemmil Sûresi, 4)

 A- MEDD  (UZATMA)  İLE  İLGİLİ  TECVÎD  KURALLARI_________________

             1-Medd-i Tabiî   (Normal uzatma):

  Medd (uzatma) harfleri üçtür: ( ا  ی  و  )  Bunlardan biri  harekesiz olarak bir harfin önüne

gelirse M. Tabiî olur. Önüne geldiği harfi ‘bir elif miktarı = bir parmak kalkacak kadar’ uzattırır.

(و ) ötreli bir harfi, (ى ) esreli bir harfi, (ا ) ise üstünlü bir harfi uzattırır.

            Örnekler:                                                  اُوتِـيـنَا  -   قـِيـلَ   -   وَمَـاتـُـو    -   بـَصِـيـرٌ  -   فـَمـَا        

2- Medd-i Muttasıl   (Bitişik Uzatma):  

            Bir kelimede med harflerinden biri olur, yine aynı kelimede hemze ( ء  ) gelirse M. Muttasıl olur. En az 2, en fazla 4 elif miktarı uzatılır. Örnekler:                                       يشاء  -  سوء  -  جاء                                         

3- Medd-i Munfasıl   (Ayrı Uzatma):

Bir kelimede med harflerinden biri olur, diğer kelimede ise ( ا  ) gelirse M.  Munfasıl olur.

En az 1, en fazla 4 elif miktarı uzatılır. Örnekler:                          اخلده ماله ان -  يآايها   - ۱خاف ۱ني

4- Medd-i Lâzım   (Gereken Uzatma):

Bir kelimede med harflerinden biri olur, sonra cezimli ya da şeddeli bir harf gelirse M. Lâzım

olur. Mutlaka 4 elif miktarı uzatılmalıdır. Örnekler:                                 ولاالضالين  -  لحآقة ا -  آلان

            5- Medd-i Ârız    (Geçici Uzatma):

           

Bir kelimede med harflerinden biri olur, sonraki harfe geçici olarak bir cezim verirsek M. Ârız

olur. En az 1, en fazla 4 elif miktarı uzatılır. Örnekler:         بصير       بصير     -       يعلمون      يعلمون

            6- Medd-i Lîn    (Yumuşak Uzatma):

           

Bir kelimede Lin harfleri olan (  وْ ) ile ( ىْ  ) cezimli olarak bulunur, sonra da cezimli bir harf gelirse M. Lîn olur.En az 1, en fazla 4 elif miktarı uzatılır. Örnekler: بـالـغـيـب   -   والـصـيـف    -   قريش

            B-  TENVİN ( --  --  -- )  ve  SÂKİN  NÛN  ( نْ  )  İLE   İLGİLİ  TECVÎD  KURALLAR

1- İklâb   (Dönüştürme):

 Tenvin ya da sakin nundan sonra, ( ب  ) harfi gelirse İklâb olur. Tenvin ya da sakin nun, ( مْ  )

harfine dönüşür, dudaklar hafifçe bastırılarak ses genizden getirilir ve 1,5 harf miktarı tutulur.

Örnekler:                                            بصير     سميعـم      بصير   سميع    -    بعـد  مم     بعـد  من

            2- İdgâm-ı Bilâ Gunne   ( Gunnesiz –sesi genizden getirmeden- dönüştürme):

           

Tenvin ya da sakin nundan sonra (  ر  ل   ) harflerinden biri gelirse İ. Bilâ Gunne olur.

Tenvin ya da sakin nun bu harflere dönüşür. Örnekler:              للمِـتقين ی هد  -  ربهـم من      -  لدنك من

1

           

3- İdgâm-ı Maal Gunne   (Gunneli -sesi genizden getirerek- dönüştürme):

           

Tenvin ya da sakin nundan sonra ( يمنو  ) harflerinden biri gelirse İ. Maal Gunne olur.

 Tenvin ya da sakin nun bu harflere dönüşür. Bu esnada 1,5 harf miktarı tutularak gunne yapılır.

            Örnekler:                                   وعـدده مـالا   -   نـعـمـره ومـن  -   اللـه مـن فضلا  -  يعـمل ومن

4- İzhâr    (Belli ederek okuma):

Tenvin ya da sakin nundan sonra altı tane ‘boğaz harfi’nden ( هـ  غ  ع  خ  ح ١ ) biri gelirse,

izhâr olur. Tenvin ya da sakin nun belli edilerek okunur.

 Örnek:       مـنـه    ـ   غـيـر مـن    ـ   عـمـل مـن   -  خـوف مـن    -  حـلـيم غـفـور      ـ   من ا مـن

            5- İhfâ    (Gizleyerek Okuma):

           

Tenvin ya da sakin nundan sonra, (yukarıda sayılan harflerin dışında bulunan) 15 tane harften biri gelirse ‘ihfâ’ olur. İhfâ harfleri:          ك  ق  ف  ظ  ط  ض  ص  ش  س  ز   ذ   د   ج  ث   ت

            Nun harfi gizlenerek, dil nun harfinin çıktığı yere değmeden 1,5 harf miktarı tutularak okunur.

            Örnekler:              م الـسـلا ومـنـك الـسـلام انـت  - کر ذ مـن    -    گـريم غـني   -   تـهـم صلا عـن                                        

            C- SAKİN  MİM  ( مْ )  İLE  İLGİLİ  TECVÎD  KURALLARI_______________________

            1- İdgâm-ı Misleyn Maal Gunne   (Aynı harflerin gunneli olarak birbirine dönüştürülmesi):

            Sâkin mim’den sonra yine harekeli (م )harfi  gelirse; şeddeli olarak, sesi genizden getirek

1,5 harf miktarı tutulur. Örnekler:                                                 مـؤصـدة  عـليـهـم    -   مـن طـعـمـهـم ا

            2- Şefevî İhfâ   (Dudak İhfâsı):

            Sâkin mim’den sonra (ب ) harfi gelirse; dudaklar hafifçe bastırılarak ve 1,5 harf miktarı tutularak gunneli bir şekilde okunur. Örnekler:           رة بـحـجـا  مـيـهـم تـر   -   بـه هـم    -   بـهـم ربِهـم

         3- İzhâr   (Belli ederek okuma):

            Sâkin mim’den sonra; mim ile be’nin dışındaki harflerden biri gelirse; mim harfi tutulmadan belli edilerek okunur. Örnekler:                                    وامـراتـه     -      سـاهـون صـلاتـهم    -    فيه  هـم

            D- İDGAM   (Bir harfi diğerine katma) ___________________________________________

1- İdgâm-ı Misleyn   (Aynı harflerin birbirine dönüştürülmesi):

Bir harf önce cezimli, sonra harekeli olarak ard arda gelirse İ. Misleyn olur ve sanki tek

harfmiş gibi şeddeli okunur. Örnekler:                               ونـصـرو و و ا  -   تـهـم تـجار  بحـت ر  فـمـا

            Eğer bu harfler ( م ) ve ( ن ) ise gunneli olarak ve 1,5 harf miktarı tutularak okunur.

           Örnekler:                                                                                           نـار مـن    -   مـن طـعـمـهـم ا

            2- İdgâm-ı Mütecâniseyn   (Aynı cinsten olan harflerin birbirine dönüşmesi):

           

Çıkış yerleri aynı fakat sesleri farklı olan harflerin birbirine dönüşmesine İ.Mütecâniseyn denir.

Üç grupta incelenir:

            a- ( ت - د - ط  ) grubu. Örnekler:                     اللـه  دعـو ثـقـلـت ا  -  حـطت ا    -   تـم عـبـد مـا   

            b- ( ث - ذ - ظ  ) grubu. Örnekler:                                                   لـك ذ يلـهـث    -    ظـلمو  ذ ا

            c- (  م   -   ب   ) grubu.  Örnekler:                                                          مـعــنـا  کـب ر ا بـنـى يـا

            3- İdgâm-ı Mütekarribeyn   (Çıkış yerleri yakın olan harflerin birbirine dönüşmesi):

           

Çıkış yerleri ve sesleri yakın olan harflerin birbirine dönüşmesidir. İki grupta incelenir:

            a- ( ر  -  ل  ) grubu. Örnekler:                                                                                     ب ر قـل

b- ( ك  -  ق ) grubu. Örnekler:                                                                              نـخـلـقـكـم  لـم ا

2

            E- ELİF  LÂM  TAKISI  ( ۱ل )  İLE  İLGİLİ  TECVÎD  KURALLARI______________

           

1- İdgâm-ı Şemsiyye   (Lâm harfinin okunmaması):

 (۱ل) takısından sonra okunuşları  (ل )’a yakın olan 14 harften biri gelirse İ. Şemsiyye olur.

(ل ) harfi okunmaz, sonraki harf şeddeli okunur. Bu harfler: ن -ل -ظ -ط -ض -ص -ش -س -ز -ر -ذ -د -ث - ت

Örnekler:                                           ت لـطـيـبـا وا  -   والـصـلاة   -    والـتيـن    -   والـشـمـس             

            2- İzhâr-ı Kameriyye   (Lâm harfinin okunması):

            ( ۱ل ) takısından sonra okunuşları ( ل  )’a uzak olan 14 harften biri gelirse İ.Kameriyye olur.

(  ل  ) harfi okunur. Bu harfler:                                     ى -ه -و -م -ك -ق -ف -غ -ع -خ -ح -ج -ب -أ    

Örnekler:                                                                     والـكـتـاب        -    والـعـصـر     -    والـقـمـر

            F- DİĞER  TECVÎD  KURALLARI____________________________________________

1- Kalkale   (Sarsarak okuma):

( جد قطب   ) harflerinden biri kelimenin ortasında ya da sonunda cezimli olarak gelirse Kalkale olur. Bu harfler çıkış yerinden sarsılarak kuvvetlice söylenir.

Örnekler:                                        احـد     -   اجـمـعـين -   وقـب     ـ    طـعـمـهـم ا    -   مـلـحـق

2- Hükmür Râ   (Râ harfinin kalın ya da ince okunduğu yerler):

* ( ر  ) harfi üstün ya da ötreli ise kalın okunur. ( Sâkin –cezimli ya da harekesiz- olduğunda ise bir önceki harfe, o da sakinse daha önceki harfe bakılır; bunlar üstün ya da ötreli ise yine kalın okunur.)

Örnekler:                                                          مـر ا    -    وانـحـر     -      الله نـصر    ـ    حـمـة ر

* ( ر  ) harfi esreli ise ince okunur. (Sâkin -cezimli ya da harekesiz- olduğunda ise bir önceki harfe, o da sakinse daha önceki harfe bakılır; bunlar esreli ise yine ince okunur.)

Örnekler:                                                                قـديـر      -    ذ کر     -    واصبـر     -    رزق

3- Lafzatullâh   (Allah kelimesinin ‘lam’ harfinin kalın ya da ince okunduğu yerler):

Söze ( الله ) kelimesi ile başlandığında, ya da bir önceki harfin harekesi üstün ya da ötre olduğunda ‘kalın’ okunur.

Örnekler:                                                  الـلـه سـول ر    -     الله مـر ا   -    الله و    -   اکـبــر الله   

Önceki harf esreli olduğunda ise ince okunur.

Örnekler:                                                الله ذ کر      -     الله     ـ     الـلـه دون مـن    -   لـلـه با

4- Zamîr   ( Kelime sonlarındaki ( ه ) harfinin uzatılıp uzatılmayacağı):

* Zamir’den bir önceki harfi harekeli ise, uzatılır: Örnekler:                    لـه ا   -    ه مـر ا  -  ماله

* Zamir’den bir önceki harf sâkin (cezimli ya da harekesiz) ise, uzatılmaz.Örnek:  فيه - الـه - منـه   

            5- Sekte   (Nefes almadan bir müddet durma):

           

Kur’an okurken sesi kesip bir miktar durduktan sonra okumaya devam etmeye sekte denir.

Kur’anda dört yerde sekte yapılarak okunur:

1- Kehf Sûresi’nin 1. âyetinde:                                                                    قـيـمـا   O  عـوجـا

2-Yâsîn Sûresi’nin 52.âyetinde:                                                                ذا هـا --- نـا قـد مـر مـن

            3- Kıyâme Sûresi’nin 27. âyetinde:                                                                  راق  --- مـن قیل و

            4- Mutaffifîn Sûresi’nin 14. âyetinde:                                                                   ران --- بـل گـلا                                        

                                                                   3

            G- VAKIF  ve  VAKIF  KURALLARI    (Kur’an’daki durak işaretleri ve nasıl durulacağı)

           

 Kur’an’da âyet sonlarında duraklar olduğu gibi âyet içerisinde de virgül mahiyetinde duraklar vardır. Bunlar;                                     (..  ..)  -   ع  -  قـف  - ق  - ز  - ص  -  ج  - ط  - م - لا

            Özet olarak bu duraklardan (لا ) işaretinde durulmamalı, ( قـف - ط - م  ) işaretlerinde ise durulmalıdır. Diğer işaretlerde ise; durulmasına da geçilmesine de izin verilmiştir.

            Vakıf (Durma) Kuralları:

            1- Durak işaretlerinde durulurken genellikle kelimelerin son harflerine ‘cezim’ verilir.

            Örnekler:                                                                             قـديـر      قـديـر    ,  يعلمون      يعلمون 

            (Durak olmayan yerlerde nefes yetmemesi sebebiyle durulmuşsa; bir kaç kelime geriden alınarak okumaya devam edilir.)

            2- Üzerinde iki üstün bulunan bir kelimede durulurken; üstünlerin biri atılır ve  şeklinde bir elif miktarı uzatılarak durulur. Örnekler:                               فضلا             فضلا       ,       !خـير           ! خـير

            3- Üzerinde iki ötre ve iki esre bulunan bir kelimede durulurken; yine cezim verilerek durulur.

Örnekler:                                                ر نـا مـن         ر نـا مـن      ,      بصير            بصير

4- Üzerinde durulan kelimenin son harfi ‘yuvarlak te’ ( ة ) ise noktaları atılarak ‘he’ olarak durulur.

Örnekler:                                  صـلاة  صـلاه      زكـاة   زكـاه                                                                                                       

5- Üzerinde durduğumuz kelimenin son harfi uzatılıyor ise; biz de uzatarak dururuz.

Örnekler:                                                                            جـنـتـى  ـ  ظـلـمـنـا   ـ   ربـنـا   ـ  امـنـو

H- HARFLERİN  MAHRECLERİ    (Harflerin çıkış yerleri)__________________________

            (  أ    )  Elif    :  Boğazın sonunda göğüse bitişik olan yerden çıkar.

( ب   )  Be      :  İki dudağı birbirine vurup kuvvetlice söylenmesiyle çıkar.

( ت   )  Te      :  Dil ucunun üst dişlerin ortasına vurulmasıyla çıkarılır.

            ( ث   )  Se      :  Dil ucunu üst dişlerden biraz dışarı çıkarak ‘peltek’ olarak söylenir.

            (  ج  )  Cim    :  Dil ortasının üst damağa vurulmasıyla çıkartılır.

            (  ح  )  Ha      :  Boğazın ortasından boğaz hafifçe sıkılarak çıkarılır.

            (  خ  )  Hı       :  Boğazın girişinden boğaz hırıldatılarak çıkarılır.

            (  د   )  Dal     :  Dil ucu üst ön dişlerin ortasına vurularak çıkarılır.

            (  ذ   )  Zel     :  Dil ucu üst dişlerin başlarından biraz dışarı çıkarılarak ‘peltek’ olarak söylenir.

            ( ر   )  Rı       :  Dil ucunun biraz arkasını üst ön dişlerin dibine vurularak çıkarılır.

            ( ز   )  Ze       :  Dil ucu ön dişlerin uçlarına değerek çıkarılır.

            ( س  )  Sin     :  Dil ucu iki alt ön dişlerin başlarına yakın yere vurularak çıkarılır.

            ( ش  )  Şın     :  Dil ortasını üst damağa yapıştırarak çıkar.

            ( ص )  Sad    :  Dil ucunu ön dişlerin yarısına dokundurarak çıkar.

            ( ض )  Dad    :  Dilin yan tarafını sağ veya soldaki üst yan dişlere vurarak çıkarılır.

            (  ط  )  Tı       :  Dil ucu üst ön dişlerin etlerine yakın olan yere vurularak çıkarılır.

            (  ظ  )  Zı       :  Dil ucu üst ön dişlerin başlarından dışarı çıkarılarak söylenir.

            (  ع  )  Ayın   :  Boğazın ortasından boğaz hafifçe sıkılarak çıkarılır.

            (  غ  )  Gayın :  Boğazın girişindan yumuşak bir şekilde çıkarılır.

            ( ف  )  Fe       :  Ön dişlerin ucu ile alt dudağın içinden çıkarılır.

            (  ق  )  Kaf     :  Dil kökünü damağa vurarak çıkarılır.

            (  ك  )  Kef     :  Dilin üst damağa değmesiyle Kaf’ın çıktığı yerin az daha aşağısından çıkarılır.

            (  ل  )  Lam    :  Dilin ucunu damağa vurarak çıkarılır.

            (  م   )  Mim    :  Dudak içleri birbirine hafifçe vurularak çıkarılır.

            (  ن  )  Nun     :  Dilin ucu ile üst ön dişlerin dibine yakın olan damaktan çıkarılır.

            (  و   )  Vav     :  Dudakların öne doğru toparlanmasıyla çıkarılır.

            ( هـ   )  He       :  Boğazın sonunda göğüse bitişik olan yerden çıkarılır.

            (  ى  )  Ye       :  Dilin ortasını üst damağa vurarak çıkarılır.                           

          

            Arapça rakamlar:   ١  ٢  ٣  ٤  ٥  ٦  ٧  ٨  ٩  ١٠      Örnekler:   368     ٣٦٨    ,    421    ٤٢١     

Kaynak:

Tecvid Dersleri - Tecvid Kuralları (Fatih Çollak)